Για τις ανάγκες της παρούσας εργασίας θα επιχειρηθεί μία παράλληλη σύγκριση των δομών και των λειτουργιών ανάμεσα στο Ε.Α.Π. και στο Οικονομικό Τμήμα της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Επισημαίνεται ότι η συγκριτική αυτή ανάλυση θα στηριχθεί σε ότι αφορά τη λειτουργία του Οικονομικού Τμήματος στα δεδομένα της περιόδου 1981-1985 για την οποία ο συντάκτης της εργασίας έχει ίδια και πλήρη άποψη. Η συγκριτική αυτή ανάλυση δεν θα επεκταθεί σε μεταγενέστερη περίοδο εξαιτίας των σημαντικών αλλαγών που, από τότε έως σήμερα, έχουν επέλθει στο εκπαιδευτικό μας σύστημα και σχετίζονται τόσο με τη διαδικασία επιλογής των μαθητών για την εισαγωγή τους στα Α.Ε.Ι. όσο και με την πλήρη, σε ορισμένες τουλάχιστον περιπτώσεις, αναδιάρθρωση της εσωτερικής λειτουργίας των τμημάτων των Α.Ε.Ι. της χώρας.

1. Την απουσία επαγγελματικού προσανατολισμού που οδηγούσε αναγκαστικά απλά και μόνο στην προσπάθεια εισαγωγής μέσω της επιλογής της σχολής από τον υποψήφιο με αποκλειστικό κριτήριο το γεγονός ότι θα απαιτούσε λιγότερο υψηλή βαθμολογία στις εξετάσεις. Άμεσο αποτέλεσμα: Σημαντικός αριθμός των επιτυχόντων βρισκόταν στη σχολή χωρίς να το επιθυμεί ουσιαστικά ή απλά αποδεχόμενος μία επιτυχία αδιάφορη και στοχεύοντας στον επαναπροσδιορισμό των στόχων του την επόμενη χρονιά επιλέγοντας νέες εξετάσεις για άλλη σχολή.
2. Την προκήρυξη δεδομένου αριθμού εισακτέων που αύξανε τον ανταγωνισμό αδικαιολόγητα και πολλές φορές συγκυριακά.
3. Την επακόλουθη υποχρεωτική εφαρμογή εξεταστικής διαδικασίας για την επιλογή των όποιων φοιτητών γεγονός που απέκλειε όσους θα ήθελαν να παρακολουθήσουν αυτές τις σπουδές και ή δεν εισάγονταν πουθενά ή βρίσκονταν κατά τύχη σε άλλη κατεύθυνση.
4. Την αντίληψη ότι προαπαιτούμενο για την εισαγωγή στα Α.Ε.Ι. ήταν η δυνατότητα επίτευξης υψηλών βαθμών κατά τις εισαγωγικές εξετάσεις και κατά την γυμνασιακή και λυκειακή εκπαίδευση.
5. Την αντίληψη ότι φοιτητές μπορούν να γίνουν αποκλειστικά τα νέα άτομα που αποφοιτούν από το βασικό κύκλο σπουδών και ή εισέρχονται στα Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι. ή απορροφούνται στην αγορά εργασίας. Δεν υπήρχε η δυνατότητα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας που είχαν στο παρελθόν αποφοιτήσει να ενταχθούν στη διαδικασία εισαγωγικών εξετάσεων εφόσον το επιθυμούσαν πολύ αργότερα.

1. Η εξάρτηση του συνόλου της εκπαιδευτικής διαδικασίας από τον διδάσκοντα. Η προσωπική του διδακτική ικανότητα χαρακτήριζε και την επιτυχία ή αποτυχία του μαθήματος καθώς αντανακλώνταν στο περιεχόμενο του εκπαιδευτικού συγγράμματος, των σημειώσεων και στην πρόσδεση των φοιτητών στις προφορικές του παραδόσεις. Αυτό δεν επέτρεπε τη φυσική παρουσία και συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία σημαντικών ομάδων φοιτητών όπως οι εργαζόμενοι, οι έχοντες κινητικά προβλήματα, οι κατοικούντες εκτός Αθηνών, κλπ. Συγχρόνως δεν επέτρεπε στους φοιτητές να διαθέτουν παράλληλη απασχόληση και να αποκτούν εργασιακή εμπειρία. Οι ελάχιστες θετικές παρουσίες είχαν πάντοτε σημαντική συμβολή μέσα από την ανάπτυξη διαλόγου και ηθικών και εκπαιδευτικών κινήτρων προς τους φοιτητές, περιπτώσεις που ήταν ικανές να καλύψουν ή και να στηρίξουν και τους φοιτητές που παρακολουθούσαν ελλειπτικά.
2. Η φυσική παρουσία των φοιτητών ήταν σχεδόν απαραίτητη για την απορρόφηση των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Εκφυλίστηκε όμως σε τυπική καθώς το σύνολο του εκπαιδευτικού υλικού "μοναδικό βιβλίο" ενδυνάμωσε την αδιαφορία και επέτεινε τον "παπαγαλισμό" που ήταν κατάλοιπο της μέσης εκπαίδευσης. Ως αντίδοτο στη "νόσο των άδειων εδράνων", χωρίς μελέτη, ήρθε σιγά-σιγά ή υπαγόρευση επιπλέον σημειώσεων ή η μη πρόταση εκπαιδευτικού εγχειριδίου που στόχο είχε να αναγκάσει τον φοιτητή να επιστρέψει στις αίθουσες των πανεπιστημίων. Το εγχείρημα αυτό επεκτάθηκε πρόσφατα με την επιβολή "δίκην bonus" εκπαιδευτικών εργασιών απαλλακτικών των τελικών προαγωγικών εξετάσεων. Οι εξελίξεις αυτές επανέφεραν, τυπικά αλλά όχι ουσιαστικά, τους φοιτητές στα έδρανα και περιθωριοποίησαν ακόμη περισσότερο εκείνες τις ομάδες που λόγω εργασίας αδυνατούσαν να ακολουθήσουν διαμορφώνοντας σταδιακά φοιτητές "πολλών ταχυτήτων".
3. Η ανελαστικότητα του προγράμματος σπουδών. Το πρόγραμμα σπουδών δομημένο παλαιότερα με πλήθος υποχρεωτικών μαθημάτων και με μικρό αριθμό μαθημάτων επιλογής δεν επέτρεπε στο φοιτητή την ελεύθερη επιλογή ομάδων μαθημάτων που θα τον οδηγούσαν τελικά στην ολοκλήρωση ενός περισσότερο προσαρμοσμένου στα ενδιαφέροντά του κύκλου σπουδών. Η δομή αυτή ανατράπηκε τα τελευταία χρόνια με την αύξηση των εναλλακτικών μαθημάτων επιλογής χωρίς όμως περιορισμό των υποχρεωτικών μαθημάτων.
4. Το εκπαιδευτικό υλικό. Ήταν αρχικά, όπως έχουμε προαναφέρει, στηριγμένο στο "ένα και μοναδικό εγχειρίδιο" και αποτελούνταν από παλαιότατες εκδόσεις με μέσο χρόνο παλαιότητας τη 10ετία ή ακόμη και την 20ετία. Επρόκειτο για βιβλία είτε μεταφρασμένα, είτε για συγγράμματα των διδασκόντων. Τα μεταφρασμένα συγγράμματα προερχόμενα από την Αγγλία και τις Η.Π.Α. παρείχαν ένα πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό με ορθή δόμηση, περιεχόμενα, οδηγίες μελέτης, ασκήσεις αυτοβαθμολόγησης και περιλήψεις. Τα εγχώρια συγγράμματα ήταν απολύτως στεγνά, τεχνοκρατικά και αρκετές φορές δυσνόητα και περιληπτικά καθιστώντας απαραίτητη τη φυσική παρουσία φοιτητή και διδάσκοντά αλλά και την μεταξύ τους συχνότατη επικοινωνία. Η δεκαετία του 1990 έφερε, σε ορισμένες περιπτώσεις μεταξύ των οποίων και το Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο ελληνικό παραδοσιακό Α.Ε.Ι. για πρώτη φορά την έννοια βιβλιογραφία, εποπτικά μέσα, χρήση Η/Υ, βιβλιοθήκη, εναλλακτικό εγχειρίδιο. Την εξέλιξη αυτή δεν υποδέχθηκαν με θετική στάση οι φοιτητές που είχαν με την πάροδο του χρόνου εθιστεί στην "ασφάλεια" και τη "στατικότητα" ενός εκπαιδευτικού συστήματος που οδηγούσε νομοτελειακά στην παροχή αργά ή γρήγορα ενός τυπικού πτυχίου.
5. Το εξεταστικό σύστημα και η σχέση του με την εκπαιδευτική διαδικασία. Η εξακολούθηση αξιολόγησης των φοιτητών με τις εξαμηνιαίες και ετήσιες εξεταστικές περιόδους δεν ήταν παρά η φυσική συνέχεια μίας διαδικασίας στην οποία είχαν εθιστεί οι φοιτητές από την σχολική τους πορεία. Η ανυπαρξία άλλων εναλλακτικών μορφών αξιολόγησης και η απουσία διαδικασιών αυτοαξιολόγησης των φοιτητών οδήγησε και αυτή σε σχέση με το μοναδικό εγχειρίδιο και την τυπικότητα των προφορικών παραδόσεων στην έξοδο των φοιτητών από τα έδρανα των Α.Ε.Ι.

Η εισαγωγή σε ένα τριτοβάθμιο εκπαιδευτικό ίδρυμα ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης όπως το Ε.Α.Π. δεν συσχετίζεται με την υποχρέωση εισαγωγικών εξετάσεων, με όλες τις αρνητικές επιπτώσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω για το Οικονομικό Τμήμα, κατά τις οποίες ο υποψήφιος θα πρέπει να αποδείξει εκ των προτέρων ότι μπορεί να σπουδάσει πριν καν αρχίσει τις σπουδές του και μάλιστα για να εισαχθεί τελικά πιθανότατα όχι στην άμεση επιθυμητή επιλογή του αλλά σε κάποια από ένα ευρύτατο σύνολο επιλογών που καθορίζεται από βαθμοθηρικά και άλλα συγκυριακά κριτήρια.

Δ.2. Στην οργανωτική δομή και η λειτουργία.

Ένα ίδρυμα τύπου Ε.Α.Π. δεν απαιτεί τη φυσική παρουσία φοιτητή και διδάσκοντα επιτρέποντας σε όλους να παρακολουθούν το εκπαιδευτικό του πρόγραμμα απρόσκοπτα διαθέτοντας και τη δυνατότητα απόκτησης ή διατήρησης της εργασίας τους. Η άμεση απουσία του διδάσκοντος αναπληρώνεται στην περίπτωση αυτή από τα σαφώς περισσότερο κατανοητά, αναλυτικά και ειδικά σχεδιασμένα εγχειρίδια αλλά και από μία νέου, για τα ελληνικά δεδομένα, περιοδική και ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ τους που έρχεται να υποκαταστήσει την "καθημερινή" και απρόσωπη επικοινωνία των παραδοσιακών Α.Ε.Ι.

Ο χώρος των αρχείων των ιδιωτικών επιχειρήσεων και των δημόσιων οργανισμών κι φορέων αποτελούσε ως σήμερα ένα αντικείμενο άνευ σημασίας. Η έννοια αρχείο ισοδυναμούσε με την τυχαία αποθήκευση έγγραφου ή κάθε άλλης μορφής υλικού και συνδυάζονταν σχεδόν πάντοτε με τις προβλεπόμενες από τον Κ.Φ.Σ. και τα άλλα νομικά κριτήρια υποχρεωτικές διασώσεις παραστατικών οικονομικού κυρίως χαρακτήρα. Στο επίπεδο της απασχόλησης το αρχείο ήταν συνώνυμο του φύλακα, του κλητήρα ή και του “προβληματικού” υπαλλήλου.

Το Πανεπιστήμιο Αθηνών οργανώνοντας προγράμματα για την καταγραφή, διάσωση και ανάδειξη αρχείων επιχειρήσεων διαπίστωσε ότι στο χώρο των αρχείων και ιδιαίτερα του ιδιωτικού τομέα υπάρχει σοβαρότατο έλλειμμα εκπαίδευσης σε θέματα αρχείων. Η καταγραφή αυτών των αναγκών μας οδήγησε στα ακόλουθα συμπεράσματα:

1. ---

   Πρόκειται κυρίως για άτομα που έχουν μόνιμη απασχόληση την οποία πρέπει να διατηρήσουν.
2. Πρόκειται είτε για άτομα με ένα τουλάχιστον πτυχίο Ανώτατου Πανεπιστημιακού Ιδρύματος που θα τα ενδιέφερε άμεσα να εκπαιδευτούν στην αξιοποίηση των αρχειακών συλλογών των επιχειρήσεών τους είτε για άτομα χωρίς κανένα πτυχιακό υπόβαθρο.
3. Πρόκειται για άτομα που στόχο έχουν την επίτευξη του μέγιστου βαθμού πληροφόρησης εντός των επιχειρήσεων όπου εργάζονται αλλά και το μέγιστο βαθμό κοινωνικής και πολιτιστικής της προβολής.
4. Για όλο αυτό το σύνολο των ατόμων και των επιχειρήσεων δεν υπάρχει ως αυτή τη στιγμή κανένας φορέας και καμία διαδικασία εκπαίδευσής τους.

Το Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει αναπτύξει μέσω Η/Υ εκπαιδευτικά προγράμματα που καλύπτουν σταδιακά την εν λόγω αγορά παρέχοντας μία διαρκεί στήριξη, εκπαίδευση και ενημέρωση των ενδιαφερομένων.

Ένα ανοικτό πρόγραμμα εκπαίδευσης από απόσταση θα μπορούσε να παράσχει πολύπλευρη στήριξη και κάλυψη στις προαναφερθείσες ανάγκες. Άτομα κάθε ηλικίας και άσχετα από την βαθμίδα πανεπιστημιακής τους μόρφωσης θα μπορούσαν άνετα να παρακολουθήσουν Θ.Ε. για την σύγχρονη ιστορία της χώρας μας, για το δίκαιο και για την οικονομία ή τον πολιτισμό.

Η διαδικασία αυτή θα μπορούσε να περιλαμβάνει αναλυτικά εγχειρίδια αρχειονομίας, εγχειρίδια δημοσίων σχέσεων, οικονομίας, μάρκετινγκ και ιστορίας. Θα μπορούσε επίσης να εμπλουτιστεί με πρακτικές on-line πληροφορίες, με οπτικοακουσικό υλικό για τα θέματα των εκκαθαρίσεων των αρχείων, της διαφύλαξης των συσκευασιών των προϊόντων, της ηλεκτρονικής περιγραφής των αρχείων, της ηλεκτρονικής διασύνδεσης μεταξύ των εθνικών αρχείων, κλπ.

Με ένα τέτοιο πλαίσιο λειτουργίας ένας θεσμός ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης θα μπορούσε άμεσα να υποστηρίξει και να εκπαιδεύσει το σύνολο των ελλήνων εργαζομένων σε κρατικά και ιδιωτικά αρχεία προδίδοντάς τους και μία επιπλέον δυνατότητα να επεκταθούν στο μέλλον σε Θ.Ε. άμεσα σχετιζόμενες με τη δημιουργία πολιτιστικών στελεχών. Η προοπτική αυτή θα προσέδιδε στις μεν ιδιωτικές επιχειρήσεις τη δυνατότητα διαφημιστικής και χορηγικής πολιτικής στις δε δημόσιες υπηρεσίες και επιχειρήσεις τη δυνατότητα να αποτελέσουν σταδιακά πόλους πολιτισμικών παρεμβάσεων σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.

Το πείραμα του Ιστορικού Αρχείου του Πανεπιστημίου Αθηνών στο χώρο των επιχειρήσεων έχει πετύχει και αποδώσει πλέον τα πρώτα αποτελέσματα και θεμελιώνει την αναγκαιότητα υλοποίησης ενός τέτοιου σχεδίου.